Aizanoi Antik Kenti: İkinci Efes
UĞUR YILDIRIM / Kütahya – Aizanoi Antik Kenti, Efes, Bergama ve Side gibi ünlü antik kentlerle çağdaş olan, “İkinci Efes” olarak da bilinen bir hazine niteliğindedir. Kütahya’nın göz önünde olmayan bu incisi, dünyada eşi benzeri bulunmayan 5 bin kişilik tiyatrosu ve hemen yanındaki 13 bin 500 kişilik stadyumu ile dikkat çekmektedir.
Yıl Boyunca Kazı Çalışmaları
Aizanoi, 1824 yılında Avrupalı gezginler tarafından yeniden keşfedilmiştir. Antik kentte, hamam, sütunlu cadde, Kocaçay üzerinde ikisi hâlâ ayakta kalan beş köprü, iki agora, Meter Steunene kutsal alanı, nekropoller, antik bir bent ve su yolları gibi birçok tarihi yapı bulunmaktadır. İlk kazılar, 1926 yılında M. Schede ve D. Krencker başkanlığında Alman Arkeoloji Enstitüsü tarafından başlatılmıştır. 1970 yılından itibaren 41 yıl boyunca yaz aylarında yürütülen kazılar, Türk arkeologlara devredilmeden önce Alman Arkeoloji Enstitüsü tarafından sürdürülmüştür. 2011 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile kazı sorumluluğu Dumlupınar Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Gökhan Coşkun’a verilmiş olup, kazı çalışmaları yılın 12 ayı boyunca devam etmektedir.
Dünyanın İlk Borsası
Prof. Dr. Gökhan Coşkun, Aizanoi Antik Kenti’nin dünyanın ilk borsasına ev sahipliği yaptığını belirtmektedir. Kentin güneyinde, 2. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilen ve gıda pazarı olarak kullanıldığı düşünülen yuvarlak yapı, tarihçiler tarafından dünyanın ilk borsası olarak tanımlanmaktadır. Roma İmparatoru Diocletianus’un 284-305 yılları arasında enflasyonla mücadele amacıyla hazırladığı mal satış bedellerinin taş bloklar üzerinde duyurulduğu bu borsa, 1970’lerde yapılan kazılarda gün yüzüne çıkarılmıştır. Borsa yapısındaki kitabelerde, imparatorluk pazarlarında satılan her türlü malın satış fiyatları yer almaktadır. Örneğin, kuvvetli bir kölenin bedeli iki eşeğin, bir atın bedeli ise üç kölenin ücretine eşit olarak belirtilmiştir.
Köylülerin Yaşamı ve Koruma Çalışmaları
Aizanoi Antik Kenti, kentsel sit alanı olarak da büyük bir öneme sahiptir. Çavdarhisar köylüleri, binlerce yıl boyunca bu antik kentin içinde yaşamış ve evlerini Aizanoi’nin içine inşa etmiştir. Arkeolojik sit alanı içerisinde yer alan Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi evleri, Kütahya Valiliği tarafından yürütülen projelerle korunma altına alınmıştır. Antik kent içerisinde, Osmanlı mimarisini yansıtan 7 tarihi konak, valilik tarafından aslına uygun bir şekilde restore edilmiştir. Bu konakların, yöresel ürünlerin satış noktası, kafeterya ve sosyal mekan olarak hizmet vermesi planlanmaktadır.
