İran, 1953 yılında İngilizlerin kontrolündeki petrolü millileştirme girişiminde bulunan Başbakan Muhammed Musaddık’ın devrilmesiyle sonuçlanan darbe nedeniyle Amerika Birleşik Devletleri’ne karşı açılan davanın ilk duruşmasını gerçekleştirdi. Musaddık, 19 Ağustos 1953 tarihinde ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) tarafından düzenlenen ve tarihe “Ajax operasyonu” olarak geçen bir darbe ile görevden alınmıştı.
Tahran’da bulunan 55’inci Uluslararası Hukuk Mahkemesi’nde görülen davanın ilk duruşmasına, davaya müdahil olmak isteyen çok sayıda vatandaş ve gazeteci katıldı. Duruşmada ayrıca Musaddık’ın torunu Mahmud Musaddık da yer aldı. Duruşmanın başında, mahkeme hakimi Mecid Hüseyinzade, ülke genelinde 20’den fazla eyaletten yaklaşık 402 bin İran vatandaşının ABD hükümeti ve altı Amerikalı yetkiliye karşı açılan davaya dahil olduğunu belirtti.
Davacıların avukatlarından Şami Akdem, kürsüye çıkarak, “İstihbarat belgeleri ve mevcut veriler, CIA’nın, İngiliz istihbarat servisleriyle işbirliği yaparak, 19 Ağustos 1953’te İran’ın meşru hükümetine karşı iç ve dış ajanları kullanarak kapsamlı bir darbe planladığını ortaya koymaktadır. ABD’nin bu darbedeki temel hedefi, İngiltere’nin İran’daki nüfuzunu kendi lehine çevirmekti” şeklinde açıklamalarda bulundu.
DIŞ SİYASETİN BİR PARÇASI İTİRAFI
Yeni Şafak’ta yer alan habere göre, duruşmada hazır bulunan Mahmud Musaddık, yaşlılığını gerekçe göstererek sözlerini ifade edemeyeceğini ve hazırladığı yazılı metnin kendisi adına oğlu Gulamali Musaddık tarafından okunmasını talep etti. Oğlu tarafından okunan metinde Musaddık, dedesinin petrolü millileştirme mücadelesine yakından tanık olduğunu dile getirdi.
CIA’nın 2013 yılında gizliliğini kaldırdığı devlet arşivlerinde, bu darbede ABD ve İngiltere’nin rolüne dair kanıtlar ilk defa gün yüzüne çıkarıldı. Belgede, “Askeri darbe, ABD dış siyasetinin bir parçası olarak CIA’nın yönetiminde gerçekleştirildi” ifadeleri yer almakta.
