Can Atalay’ın Hukuk Krizi: Gezi Davası ve Vekilliği
Gezi davasında 18 yıl hapis cezasına mahkûm edilen Avukat Can Atalay, 14 Mayıs 2023 tarihindeki seçimlerde Türkiye İşçi Partisi’nden (TİP) Hatay Milletvekili olarak seçilmesiyle birlikte, Cumhuriyet tarihinin en büyük hukuk krizlerinden birinin fitilini ateşledi. Bu durum, baştan sona ilklere sahne olan Can Atalay dosyasındaki krizlerin nasıl bir sonuç doğuracağına dair belirsizlikleri beraberinde getirdi. Gözler, yarın olağanüstü toplanacak olan Meclis’e çevrildi. MHP’nin katılmayacağını bildirdiği Genel Kurul’dan çıkması beklenen sonuç, AYM kararına göre Atalay’ın vekilliğinin tekrar kazandırılması yönünde olacaktır. Ancak bu durum, Atalay’ın tahliyesinin sağlanması için yeterli olmayabilir.
Atalay’ın vekil seçilmesinin ardından yaşanan siyasi kriz, Yargıtay’ın daha önce gönderdiği yazıya rağmen aylarca bekletilen kararın okutulmasıyla derinleşti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş’la ayrı ayrı görüşmeler gerçekleştiren MHP lideri Devlet Bahçeli’nin ziyaretlerinden 20 gün sonra, Kurtulmuş’un “sürecin suhulet içinde çözülmesini” istemesine rağmen, sonuç değişmedi. 30 Ocak 2024 tarihli Genel Kurul’da Yargıtay yazısının okunmasıyla Atalay’ın vekilliği düşürüldü.
Gezi Davası Sürecinde Yaşananlar
10 soruda, eski AYM Başkanı Zühtü Arslan’ın “kuralsızlık girdabı” olarak nitelendirdiği süreçte yaşananlar şöyle özetlenebilir:
- 1 – Can Atalay, Gezi davasında hangi suçtan ceza aldı? Ne zaman milletvekili seçildi? Seçildiğinde cezası onanmış mıydı?
Atalay, İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülen Gezi davasında 25 Nisan 2022 tarihinde “cebir ve şiddet kullanarak Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’ni ortadan kaldırmaya teşebbüs” suçlamasıyla 18 yıl hapis cezasına çarptırıldı. 14 Mayıs 2023’te, henüz cezası onanmadan, TİP’ten Hatay Milletvekili seçildi. - 2 – Atalay’ın vekil seçilmesinin ardından avukatlar tahliye talebine neden Yargıtay red etti? AYM’ye başvuru süreci hangi gerekçelerle başladı?
13 Temmuz 2023’te Atalay’ın avukatları, milletvekili seçilmesinin ardından tahliye talebinde bulundu. Ancak Yargıtay 3. Ceza Dairesi, oybirliğiyle bu talebi reddetti ve yapılan itiraz da 17 Temmuz’da oy çokluğuyla kabul edilmedi. Avukatlar, 20 Temmuz’da AYM’ye başvurdu. - 3 – Yargıtay 3. Ceza Dairesi, cezayı onarken AYM kararını bekledi mi? Anayasa madde 14 krizi nasıl başladı?
Yargıtay, AYM’nin açıklamasından yalnızca bir gün sonra, 28 Eylül’de, Atalay’ın mahkûmiyetini onadı. Bu karar, AYM’nin “mevcut koşullarda milletvekili dokunulmazlığının sınırlandırılamayacağı” yönündeki içtihat kararına rağmen verilmiş oldu. - 4 – AYM ilk kararını ne zaman verdi? Yargıtay’ı neden “AYM içtihadına aykırı davranmakla” itham etti?
AYM, 25 Ekim’de Atalay’ın “seçilme ve siyasi faaliyette bulunma” hakkının ihlal edildiğine karar verdi. AYM’nin gerekçeli kararında, Atalay’ın yasama dokunulmazlığına sahip olduğu vurgulandı. - 5 – İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, AYM’nin kararına rağmen dosyayı Yargıtay’a gönderdi. Yargıtay 3. Ceza Dairesi hangi kararı verdi?
AYM’nin ihlal kararına rağmen İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, Yargıtay’a yazı göndererek tahliye kararı vermedi. Yargıtay, AYM’yi “yetkiyi aşmakla” suçladı. - 6 – Yargıtay kararı sonrası yapılan ikinci başvuruda AYM hangi karara hükmetti?
AYM, 21 Aralık’ta yaptığı ikinci hak ihlali kararında, Yargıtay’ın kararının hukuki değerden yoksun olduğunu belirtti. - 7 – İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, AYM’nin kararına rağmen dosyayı yeniden Yargıtay’a gönderdi. Yargıtay 3. Ceza Dairesi neden “ortada uyulacak bir karar yok” dedi?
Yerel mahkeme, AYM’nin kararını uygulamaktan kaçındı ve Yargıtay’a yeni bir yazı gönderdi. - 8 – Atalay’ın vekilliği ne zaman ve nasıl düşürüldü? TBMM’de yaşananlar nelerdi?
Atalay’ın vekilliği 30 Ocak 2024 tarihinde, Meclis’te okutulan Yargıtay yazısıyla düşürüldü. Bu durum, büyük bir tartışmaya yol açtı ve milletvekilleri, TBMM Başkanvekili Bekir Bozdağ’a tepki göstererek anayasa kitapçığı fırlattı. - 9 – Vekilliğin düşürülmesinin iptali için AYM’ye yapılan başvuru ne sonuç verdi?
CHP ve Atalay’ın avukatları, AYM’ye başvurarak Atalay’ın vekilliğinin düşürülmesinin “yok hükmünde” olduğunu savundu. - 10 – İstanbul 13. Ceza Dairesi’nin tahliye başvurusuna ilişkin kararı ne oldu?
İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, AYM kararını uygulamayı reddederek, mahkemenin “karar vermesine yer olmadığına” hükmetti.
Can Atalay, iki yıldır cezaevinde bulunuyor ve yaşanan bu süreç, Türkiye’de hukukun üstünlüğü, yasama dokunulmazlığı ve yargı bağımsızlığı açısından önemli tartışmalara neden olmaktadır. Gözler, AYM ve Yargıtay arasındaki bu karmaşık hukuk mücadelesinin nasıl sonuçlanacağına çevrildi.
